آموزش تمرکز و آگاهی به دانش آموزان و تاثیر آن بر رشد تحصیلی کودکان

آگاهی یا در لحظه بودن ( mindfulness) چیست ؟
"ماهونی" یکی از مدرسان توجه و آگاهی در مدارس آمریکا می گوید : بیشترین تاثیر آموزش آگاهی به دانش آموزان پیشرفت حس دلسوزی آنها نسبت به دیگران بوده است .آنها یاد می گیرند پیش از اینکه عکس العمل نشان دهند لحظه ای توقف کرده و سپس به موقعیت ها پاسخ بدهند .دانش آموزان آگاه کارکرد مغز خود را بهتر درک می کنند و حس کنجکاوی و شگفتی بیشتری در مورد افکار ، احساسات وحالات بدن خود دارند .
به نظر می رسد این دانش آموزان مهارت های ارتباطی و مقابله بهتری دارند. آنها یاد می گیرند تا برای خود و دیگران همیشه حاضر باشند .

فواید تمرین آگاهی 

فواید تمرین آگاهی فقط حرف و حدیث نیست تحقیقات علمی تاثیرات مثبت آن را روی سلامت ذهنی و رفتار خوب نشان می دهد .تمرین در لحظه بودن  توجه را زیاد کرده و استرس را کاهش می دهد درعین حال توانایی فرد را برای تنظیم احساسات و داشتن حس همدردی و دلسوزی بیشتر بالاتر می برد . آگاهی همچنین به عنوان یک روش تراپی برای کودکان ، بزرگسالان و نوجوانانی که مشکلات عصبی ،نشانگان اوتیسم ، مشکلات ذهنی و یا مشکلاتی از قبیل نگرانی دارند بکار می رود .
آگاهی ذهنی به دانش آموزان در کنترل خود ، داشتن خوش بینی و بالا بردن مهارت های برنامه ریزی و سازماندهی کمک می کند .بسیاری از تحقیقات نشان می دهد دانش آموزان دارای آگاهی ذهنی رشد شناختی و تحصیلی زیادی داشته اند . آنها پشتکار و اولویت بندی درست داشته اند .
در مدارسی ( مدارس کشورهای پیشرفته ) که این برنامه اجرا می شود .90 درصد دانش آموزان توانایی خود برای ارتباط و همراهی با دیگر دانش آموزان را بسط داده اند .80 درصد دانش آموزان خوش بین تر شده و اعتماد به نفس ، خویشتن داری و کنترل خود را افزایش داده اند .سه چهارم دانش آموزان مهارت های برنامه ریزی و سازمان دهی را افزایش داده اند و در نتیجه بسیاری از رفتارهای ناهنجار دانش آموزان کم شده است .
به این ترتیب دانش آموزان یاد می گیرند که در حال و لحظه حضور داشته باشند و  با افراد و محیط اطراف بدون نگاه قضاوت گرایانه در ارتباط باشند .این به کودکان کمک می کند که احساسات و افکار واقعی خود را بروز دهند و برای خود و دیگران دست به انتخاب های بهتر بزنند .پس در دنیای تکنولوژیک امروزه که همه  باهم در ارتباط هستند ما برای دانش آموزان در مورد اهمیت خویشتن داری و یادگیری چگونگی کارکرد مغز صحبت می کنیم تا شاید در موقعیت های گوناگون بیشتر عقلانی واکنش نشان دهند تا احساساتی و بدانند که می توانند در کنترل خود و اعمالشان باشند .

چگونه در خانه توجه و آگاهی را آموزش دهیم ؟

اگر کودکان در مدرسه شانس آموزش و یادگیری این مهارت را ندارند والدین می توانند در خانه بعضی موارد را به دانش آموزان آموزش دهند.

یکی از تمرینات مهم و هسته ای "استراحت ذهن "یا " brain break" نام دارد .که در این حالت به دانش آموز فرصت داده می شود نفس عمیقی بکشد و به مدت 3 تا 5 دقیقه خود را آرام کند تا ذهن او آرام شود ، حاضر باشد و خوب تمرکز کند .والدین می توانند از کودکان بخواهند که در زمان انجام تکالیف مدرسه یا زمانی که پر استرس هستند و یا وقتی زا یک فعالیت به سمت کار دیگری می روند ، یک استراحت کوتاه به مغز بدهند .این عمل را باید دقیقا زمانی که نیاز به توجه کامل و حاضر شدن دارند انجام دهند .اینکار در حقیقت یعنی ایجاد فرصت برای آرام شدن ، تمرکز روی مسایل واقعی و یادآوری چیزهایی که در زندگی مهم هستند .
به کودکان بیاموزید که هنگام خوردن ، آشامیدن و یا راه رفتن به خود عمل توجه و تمرکز کنند نه به امتحان فردا و یا مهمانی روز جمعه .وقتی چیزی می خورند صرفا به مزه و لذت آن توجه کنند نه اینکه تلویزیون تماشا کنند و یا با دیگران صحبت کنند .تحقیقات نشان می دهد افرادی که هنگام غذاخوردن تلویزیون تماشا می کنند بیشتر از دیگران غذا می خورند .
والدین نیز می توانند در این راه همراه کودکان باشند و با آنها توجه و تمرکز را تمرین کنند .

اینجا به چند تمرین مهم و مفید برای ایجاد آگاهی می پردازیم ولی خوب است بدانیم که هر گاه کودک شما از این تمرین ها ابراز خستگی و یا زدگی کرد بلافاصله آن را رها کنید و تمرین دیگری را از سر بگیرید .
برخی از این تمرین ها از این قرارند :

به زنگ گوش بده .یک تمرین آسان برای بچه ها تمرکز و دقت به چیزهاییست که می شنوند . از صدای یک زنگ یا توپ یا اسباب بازی که صدا درست می کند استفاده کنید .به کودک بگویید که شما صدا تولید می کنید و او باید تا زمانیکه می تواند به صدا گوش دهد تا حدی که دیگر صدا را نشنود .( که معمولا 30 ثانیه تا 1 دقیقه طول می کشد .)
به نفست گوش بده . برای بچه تمرین تمرکز به تنفس می تواند سخت باشد . می توانید از کودک بخواهید خرس پشمالوی خود را بغل کند و به پشت دراز بکشد .خرس را روی شکم بگذارد و به بالا و پایین رفتن آن دقت کند .
پیاده روی آگاه داشته باشید . پیاده روی با والدین و مشاهده و دقت به جاهایی که تا به حال به آنها دقت نکرده بودند و توجه به صداهای اطراف و تمام جزییاتی که دیدنشان عادی بوده است می تواند تمرین خوبی باشد .برای مثال شما هر روز از کوچه ای رد می شوید ولی نام کوچه رانمی دانید یا تعداد درهای واقع در کوچه خود را هم نمی دانید .
تمرین شکرگزاری فراموش نشود . هرچند این خصوصیت یکی از نهایی ترین و عالی ترین اهداف تمرکز و آگاهیست ولی از آغاز هم می شود آن را تمرین کرد .باید به کودکان آموزش داد که وفور نعمت ها را ببینند و سپاسگزار آنها باشند .برای مثال اسباب بازی ها و وسایل دلخواه خود را ببینند و قدر آن ها را بدانند .می توانید از تمام اعضای خانواده بخواهید که سر میز شام یا صبحانه  یکی از نعمت هایی را که دارند نام برده و سپاسگزاری خود را بیان کنند . این یک تمرین زیبا ست .
هواشناس شوید . از کودکان بخواهید که احساسا ت خودرا با کلمات و عبارات هواشناسی بیان کنند .برای مثال از کلمات آفتابی ، بارانی ، ابری ، نیمه ابری و غیره استفاده کنند. به این روش کودکان بدون توضیح اضافی قادر به بیان حس آن لحظه خواهند بود .به کودکان بیاموزید که ما قادر به تغییر هوای بیرون نیستیم پس احساسات خود را نیز نمی توانیم تغییر دهیم فقط می توانیم نوع ارتباط خود با آنها را تغییردهیم .
ذهن را تکان بدهید . بنشینید ، نفس عمیقی بکشید و اجازه دهید تا ذهن آرام شود .
خوردن آگاهانه را تمرین کنید .مثلا یک تکه شکلات را به کودک بخواهید .7 دقیقه زمان بدهید و از او بخواهید در همین مدت کودک با دقت و آگاهانه این تکه شکلات را بخورد .این تمرین می تواند بسیار جذاب باشد .
به یاد داشته باشید که می توانید تمرین های جذاب دیگری را هم  به این برنامه اضافه کنید ولی حتما اجازه دهید تا بچه ها از این تمرین ها لذت ببرند .
منابع : 
huffingtonpost.com
parents .com
گردآوری و ترجمه : دست سبز